İlaç Alınan Günlerde Neden Greyfurt Suyu İçilmez?

İlaçların alınacağı günlerde greyfurt suyunun tüketilmemesi doktorlar tarafından özellikle vurgulanır. Başta, kalp ve tansiyon hastaları olmak üzere, düzenli olarak ilaç kullanan hastaların bu uyarıyı hayatları boyunca dikkate alarak yaşaması gerekebiliyor. Aksi takdirde, ilaçlar yan etkilerini ciddi bir şekilde gösterip ölüme kadar giden ciddi sonuçlara sebep olabiliyor.

Peki, likopen, C vitamini ve lif açısından zengin ve besleyici bir meyve, ilaçla beraber alındığında neden bu kadar ölümcül olabiliyor?

Bu sorunun cevabı, bağırsaklarımızda yatıyor. Bağırsakların iç yüzeyindeki hücrelerde “CYP3A4” adı verilen bir enzim bulunur. Temel görevi, vücutta doğal olarak bulunmaması gereken maddeleri metabolize edilip parçalamak olan bu enzim, özellikle ilaçların sindirim sistemi içinde yıkılmasında önemli bir role sahip. Sahip olduğu bu detoksifikasyon görevi sebebiyle, ağızdan alınan ilaçların büyük bir kısmı kan dolaşımına katılamadan parçalanıp atılıyor. İlaçlardaki etken maddesi miktarı da bu parçalanma göz önüne alınarak hesaplanıyor.


Mesela, bir ilacın etken maddesi 40 mg ise, bu ilaç alındığında sadece küçük bir kısmı (örn 4-5 mg’ı) bağırsaklarda emilebiliyor. Geri kalan kısım, yukarıda bahsedilen enzimin de katkısı ile emilemeden parçalanıp vücuttan atılıyor. Bu sebeple, ilaçlarda doz başına düşen etken madde miktarı, normalde verilmesi gerekenden çok daha fazla olarak hazırlanıyor.

Vücudun alması gereken etken madde miktarı 40 mg ise, ilacın içindeki miktar 100 mg yapılıyor. Böylece, etken maddenin çoğu yıkılsa dahi bir kısmı emilebiliyor.

Greyfurt da etkisini bu enzim üzerinden gerçekleşiyor. Greyfurt da bulunan furanocoumarin’ler (en bilinenleri bergamottin ve 6’7’-dihydroxybergamottin) geri dönüşümsüz bir şekilde bu enzimlere bağlanıp inaktif hale gelmesine neden oluyor. CYP3A4 enziminin inaktif hale gelmesi ile alınan ilaçların yıkımı da duruyor. Yıkımın durmasıyla doz içinde bulunan etken madde yıkılmadan olduğu gibi emiliyor. Vücudun gerektirdiği miktar 40 mg iken 100 mg’lık tüm etken madde emiliyor. Sonuç olarak, aşırı doza bağlı yan etkiler görülebiliyor. Doz aşımı çoğu zaman ölüme kadar giden ciddi sonuçlar doğurabiliyor. Kısaca, greyfurtta bulunan maddeler, ilaçların vücuttaki yıkımını sağlayan enzimi durdurur. Yıkımın durmasıyla, vücuda alınması gerekenden çok daha fazla ilaç etken maddesi alınır ve kandaki etken maddesinin konsantrasyonu artar. Aşırı doza bağlı bu sonuç vücuda ciddi hasarlar verebilir.

Greyfurt’un bu şekilde etki ettiği 30 kadar popüler ilaç bulunuyor. Bunların arasında;

*
Kalsiyum Kanalı İnhibitörleri (Plendil, Verapamil gibi);
*
Kollesterol Düşürücü ilaçlar (Mevacor,Zocor,Lipitor, Pravachol ve Leskol gibi)
*
Uyku Düzenleyici ilaçlar, (Buspar,Valium, Sonata, ve Halcion gibi)
*
Kalp İlaçları (Cordarone, Pacerone, Quinaglute ve Quinidex gibi)
*
Organ Nakli Sonrası İlaçları (Neoral, Sandimmune, Rapamune ve Prograf gibi)
*
Östrojen düzenleyici İlaçlar (Estinyl ve Estrace gibi)
*
HIV/AIDS ilaçları (Norvir, Fortovase ve Invirase gibi)
*
Epilepsi İlaçları (Tegretol gibi) gibi ilaçlar da bulunuyor.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Not 1: Greyfurt’un dilim olarak yemek ve meyve suyu olarak içmek arasında bu konu için bir fark yoktur. Her iki durumda da furanocoumarin’ler alınmış olur. ve enzim inaktif hale girer.

Not 2: Greyfurt içildikten/yenildikten sonra etkisi en az 24 saat en fazla da 2 gün sürer. Bu süre boyunca ilaç alınmamasına dikkat edilmemelidir.

Not 3: Portakal ve diğer turunçgillerde greyfurtta bulunan bu inhibitör maddeler bulunmaz. Dolayısı ile diğer turunçgillerin ilaçla içilmesinde bir sakınca yoktur.

Not 4: Greyfurtun bahsi geçen etkisi, sadece oral (ağız yoluyla) alınan ilaçlar için geçerlidir. Damar yolu ile verilen ilaçlara karşı greyfurtun etkisi yoktur.

Kaynak
CYP3A4 / SNPedia
Drug interactions with grapefruit juice / Pharmainfo.net
Drug Interactions with Grapefruit / Food Medication Interactions